ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ EΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ

Στην πορεία της γλωσσικής εξέλιξης του παιδιού παρατηρείται πολλές φορές μια επιβράδυνση, αν και η βιολογική ανάπτυξή του ακολουθεί φυσιολογική πορεία. Έτσι, ενώ το παιδί μεγαλώνει, η γλωσσική του εξέλιξη δεν συμβαδίζει πάντα με τη βιολογική του ωρίμανση.
Δεν κατακτώνται δηλαδή στον ίδιο χρόνο από όλα τα παιδιά τα διάφορα γλωσσικά στάδια. Και βέβαια, τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της επιβραδυντικής πορείας διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο και ως προς την ένταση του γλωσσικού προβλήματος. Σε άλλα η αργοπορία συνοδεύεται από συντακτικές αδυναμίες ή από ελλιπή γλωσσική παραγωγή (φτωχό λεξιλόγιο), ενώ σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται και άρνηση για ομιλία.
Υπάρχει ακόμη η πιθανότητα, ένα παιδί φωνολογικά να βρίσκεται στο στάδιο των κραυγών ή το συντακτικό μέρος της ομιλίας του να έχει το επίπεδο των προτάσεων της μιας λέξης και οι γραμματικοί του τύποι να θυμίζουν περίπτωση αναγραμματισμού.
Η επιβράδυνση στη γλωσσική εξέλιξη χαρακτηρίζεται από τους όρους ,αλαλία, παρατεινόμενη αλαλία, ακουστική αλαλία , γενική υστέρηση της ομιλίας. Οι αιτίες μιας τέτοιας επιβράδυνσης ανάγονται αφενός στο κοινωνικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσεται το παιδί, και αφετέρου σε βιογενετικούς παράγοντες. Βέβαια, το τελικό αποτέλεσμα στην εξέλιξη της γλώσσας θα προκύψει από την αλληλεπίδραση των κοινωνικών και βιογενετικών παραγόντων.
Η εξέλιξη αποτελεί την ποιοτική βελτίωση κάθε προϋπόθεση, είτε γενετικής, είτε περιβαλλοντικής, που συντελείται μέσω μαθησιακής διαδικασίας.

Επιγραμματικά, οι αιτίες που προκαλούν προβλήματα στη γλωσσική εξέλιξη μπορεί να είναι:
1.Δυσμενείς κοινωνικές και οικογενειακές συνθήκες .
2.Γενετικοί παράγοντες, εγκεφαλοπάθειες.
3.Βλάβες στην ακοή ή στην όραση.
Τα πρώτα γλωσσικά ερεθίσματα είναι γνωστό ότι το παιδί τα παίρνει από το οικογενειακό του περιβάλλον. Και είναι αυτονόητο, ότι ένα φτωχό σε ερεθίσματα περιβάλλον έχει πολύ λίγα γλωσσικά πρότυπα να δώσει στο παιδί. Δεν το προκαλεί να μιμηθεί ό, τι ακούει. Υπάρχει ελάχιστη γλωσσική επικοινωνία ανάμεσα σ’ αυτό και τους γονείς του. Αν σε όλα αυτά προστεθούν η κακή διαπαιδαγώγηση, η υπερπροστασία ή η αμέλεια, ολοκληρώνεται η εικόνα ενός περιβάλλοντος που συμβάλλει αρνητικά στη γλωσσική εξέλιξη του παιδιού, το οποίο έχει γενετική προδιάθεση για αργή ανάπτυξη της ομιλίας.
Όταν οι αιτίες που δημιούργησαν την επιβράδυνση στη γλωσσική εξέλιξη έχουν τη ρίζα τους σε οργανικούς ή σε κοινωνικούς- περιβαλλοντικούς παράγοντες , τότε είναι πιο εύκολο να εντοπισθούν και κατ’ επέκταση ν’ αντιμετωπισθούν . Όταν, όμως, η αιτία είναι δυσδιάκριτη και με περιορισμένες κλινικές ενδείξεις, τότε τα πράγματα είναι κατά πολύ δυσκολότερα. Εκτός , όμως, από την προέλευση, πρέπει να διαπιστωθεί ποιο είδος επιβράδυνσης έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Υπάρχει δηλαδή η περίπτωση, η γλώσσα του παιδιού να εξελίσσεται μεν κανονικά αλλά με πιο αργούς ρυθμούς απ’ ό, τι σε συνομήλικα άτομα. Υπάρχει όμως και περίπτωση η γλώσσα στην εξελικτική της πορεία , χρονικά και συντακτικά, να υπολείπεται της κανονικής εξέλιξης και ανάπτυξης.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΛΟΓΟΥ - ΟΜΙΛΙΑΣ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΟΓΟΥ-ΟΜΙΛΙΑΣ

• ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ:

Τι μπορείτε να κάνετε.

• ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ : 

Πότε να ζητήσετε συμβουλές ή βοήθεια από τον λογοπεδικό.

• 0 έως 6 μηνών

Το μωρό σας αντιδρά στους ήχους, κοιτάζει ή στρέφει το κεφάλι του προς την πηγή τους.
Παράγει ήχους

• Μιλήστε του με ήρεμο και ζεστό τρόπο.

• Τραγουδήστε και γελάστε μαζί του.

• Εξηγήστε του τους ήχους που ακούει.

• Ονομάστε τα οικεία άτομα και πράγματα της καθημερινής του ζωής

• Πείτε του τι κάνετε.

•   Παρατηρήστε αν το μωρό σας αντιδρά στους ήχους. Αν όχι, ελέγξτε την ακοή του.

• Αναζητήστε βοήθεια αν το μωρό σας στην προσπάθεια του να επικοινωνήσει, δεν κάνει βλεμματική επαφή.

• έως 12 μηνών

Καταλαβαίνει απλές οδηγίες.
Λέει <<μαμά>> και <<μπαμπά>>.
Ανταποκρίνεται όταν ακούει το όνομά του.
• Παίξτε με τη φωνή σας, αρέσει πολύ στο μωρό:
Η μελωδία της ομιλίας, το βοηθά να καταλάβει και να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα πιο αποτελεσματικά.
• Βοηθήστε το μωρό σας να ανακαλύψει τη χαρά της επικοινωνίας:
Ενθαρρύνετε κάθε είδος αμοιβαίας αλληλεπίδρασης
( το γέλιο, το χαμόγελο, το κοίταγμα, τις εκφράσεις του προσώπου κλπ.).
• Βοηθήστε του να καταλάβει ότι <<ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΛΟΓΟΣ>>.

• Σε αυτό το στάδιο η τηλεόραση προσφέρει ελάχιστα ερεθίσματα στο παιδί. Μην το αφήνετε να κάθεται και να βλέπει για πολλή ώρα, γιατί δεν παράγει την πραγματική αμφίδρομη επικοινωνία.

έως 18 μηνών
Καταλαβαίνει απλές οδηγίες και προτάσεις.
Πρέπει να ονομάζει αντικείμενα.
Το λεξιλόγιό του εμπλουτίζεται.

• Μιλήστε του κανονικά, χρησιμοποιώντας γραμματικά σωστές προτάσεις και απλές λέξεις, αλλά όχι << μωρουδίστικα >>.
• Δώστε του βιβλία από χαρτόνι ή ύφασμα, που είναι κατάλληλα για την ηλικία του και συζητήστε τα μαζί του: τα χρώματα και σχήματα τραβούν το ενδιαφέρον του.


Αναζητήστε βοήθεια αν το παιδί σας σταματήσει να μιλά ή αν ομιλία του παραμένει στάσιμη ή παρουσιάζει ενδείξεις ότι χειροτερεύει.

• έως 2 χρονών

Καταλαβαίνει σύνθετες οδηγίες.
Λέει το όνομά του.
Χρησιμοποιεί προτάσεις με 2-3 λέξεις.

• Εμπλουτίστε το λεξιλόγιό του.

• Εξηγήστε του τις λέξεις που δεν καταλαβαίνει.

• Επαναλάβετε τη λέξη που δεν λέει σωστά, αλλά μην του ζητάτε να την επαναλαμβάνει επίμονα.



Αναζητήστε βοήθεια αν:

• Το λεξιλόγιό του, εκτός από<<μαμά>> και <<μπαμπά>>, περιλαμβάνει ελάχιστες λέξεις.

• Η ομιλία είναι δυσκατάληπτη.

• Δεν συνδυάζει 2 λέξεις για να σχηματίσει σύντομες φράσεις και προτάσεις.  

• έως 3 χρονών

Καταλαβαίνει απλές ιστορίες.
Χρησιμοποιεί προτάσεις.
Κάνει ερωτήσεις.
Χρησιμοποιεί πληθυντικό και προθέσεις.

• Μάθετε στο παιδί σας πώς να λέει ιστορίες: βοηθήστε το να ξεκαθαρίσει τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του.

• Ενθαρρύνετέ το να εγκαταλείψει το μπιμπερό και την πιπίλα, εφόσον τα χρησιμοποιεί ακόμα.

Αναζητήστε βοήθεια αν:

• Η ομιλία του παραμένει δυσκατάληπτη.

• Χρησιμοποιεί μόνο λίγα ρήματα ή/και καθόλου άρθρα ή επίθετα.

• Δεν χρησιμοποιεί πληθυντικό.

• Δεν σχηματίζει απλές προτάσεις.
  

• έως 4 χρονών

Η ομιλία του παιδιού σας πλησιάζει περισσότερο αυτήν των ενηλίκων όσον αφορά τη γραμματική και το συντακτικό.

• Διαβάστε ιστορίες μαζί και διηγηθείτε τις ο ένας στον άλλο. Έτσι ενθαρρύνετε μια θετική στάση προς την ανάγνωση και το λόγο (προφορικό και γραπτό).
• Τα παιδιά χρειάζονται το παράδειγμά σας: αφήστε τα να σας βλέπουν να διαβάζετε.


Αναζητήστε βοήθεια αν:

• Δυσκολεύεται να αρχίσει μια πρόταση ή να επαναλάβει συλλαβές ή λέξεις.

• Χρησιμοποιεί μικρές και όχι σωστά οργανωμένες προτάσεις.

• Η ομιλία του δεν είναι πάντα κατανοητή.

• Δεν μπορεί να διηγηθεί απλά και πρόσφατα γεγονότα.

ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ: ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΑΡΕΣΕΙ ΝΑ ΔΙΑΣΚΕΔΑΖΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΙΖΕΙ ΜΑΖΙ ΣΑΣ.



Μιχάλης Αραμπατζής
Σωτηρία Παδαρνίτσα
Λογοπεδικοί – Ειδικοί Παιδαγωγοί

Άρθρο στο περιοδικό του Ιατρικού Συλλόγου πέλλας <<Ο ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΣ ΙΑΤΡΟΣ>> ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009