Τι είναι η ΔΕΠΥ;
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), είναι μια από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ είναι η ελλειμματική προσοχή, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα.
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι εμπεριέχει νοητικές και νευροψυχολογικές δυσλειτουργείες ή ανεπάρκειες.
Ø Είναι διαταραχή, παρούσα εκ γενετής και διαρκεί εφ’ όρου ζωής.
Ø Είναι από τις συχνότερες διαταραχές παγκοσμίως.
Ø Πάνω από το 7% του μαθητικού πληθυσμού εμφανίζει ΔΕΠΥ. (3-12% εκτίμηση της Αμερικανικής Παιδοψυχιατρικής Ακαδημίας).
Ø Το 50% των συμπτωμάτων θα επιμείνουν στην εφηβεία και μικρότερο ποσοστό στην ενήλικη ζωή.
Ø Είναι 3-4 φορές συχνότερη στα αγόρια από τα κορίτσια.
Τα πρώτα συμπτώματα της ΔΕΠΥ αναγνωρίζονται συνήθως, μεταξύ 3 και 7 χρονών καθώς το παιδί εντάσσετε σε εκπαιδευτικές ομάδες, όπως είναι παιδικοί σταθμοί και το σχολείο, όπου αυξάνονται οι απαιτήσεις για συγκέντρωση της προσοχής, οργάνωση και συμμόρφωση στους κανόνες.
Αιτιολογία της ΔΕΠΥ
Όλο και περισσότερο οι επιστήμονες βρίσκουν αποδείξεις ότι προέρχεται από βιολογικές αιτίες, ενώ έως ένα βαθμό υπάρχουν γενετικοί παράγοντες καθώς το 76% των παιδιών με ΔΕΠΥ έχουν συνήθως ένα συγγενή με αυτή τη διαταραχή. Η ακριβής αιτιολογία της ΔΕΠΥ δεν είναι γνωστή όπως συμβαίνει με αρκετά νοσήματα.
Η σύγχρονη έρευνα στρέφεται στον τομέα των κλινικών, ψυχολογικών και βιολογικών μελετών. Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα ενοχοποιούν δύο συστήματα νευροδιαβιβαστικά του εγκεφάλου, ως υπεύθυνα για την διαταραχή, τα συστήματα της ντοπομίνης–νοροδρεναλίνης.
Πληθώρα οικογενειακών χαρακτηριστικών όπως η ασταθής δομή και η δυσλειτουργία στην οικογένεια ή η έλλειψη γονικού ελέγχου, μπορεί να συμβάλλουν στην επιδείνωση της ΔΕΠΥ και στην εμφάνιση επιπλοκών στη συναισθηματική κατάσταση ή συμπεριφορά. Έχει αποκλειστεί η θεωρία που υποστηρίζει ότι η ελλιπής γονική φροντίδα προκαλεί τη ΔΕΠΥ.
Επιπλέον στην ανάπτυξη της ΔΕΠΥ μπορούν να συμβάλουν ο εγκεφαλικός τραυματισμός , η έκθεση σε τοξικές ουσίες, η πρόωρη γέννηση, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και το υπερβολικό στρες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ
Τα βασικά χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ είναι η Ελλειμματική προσοχή (επιλεκτική–πολυεστιακή – μονοεστιακή ), η Υπερκινητικότητα (μεγάλες ή μικρές κινήσεις) και η Παρορμητικότητα (λεκτική, κινησιακή), που αλλάζουν με την ωρίμανση του ατόμου.
Με βάση τα συμπτώματα που επικρατούν στα παιδιά σχολικής ηλικίας διακρίνουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ:
α) Το παιδί με κυρίαρχο το χαρακτηριστικό της Ελλειμματικής προσοχής:
Με βάση τα συμπτώματα που επικρατούν στα παιδιά σχολικής ηλικίας διακρίνουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ:
α) Το παιδί με κυρίαρχο το χαρακτηριστικό της Ελλειμματικής προσοχής:
• δεν μπορεί να συγκεντρωθεί
• αποσπάται εύκολα από άσχετα ερεθίσματα
• δεν φαίνεται να ακούει
• δε δίνει σημασία στις λεπτομέρειες
• κάνει λάθη απροσεξίας
• δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες
• αποφεύγει εργασίες που απαιτούν συστηματική πνευματική προσπάθεια
• ξεχνά τις σχολικές εργασίες
• χάνει πράγματα
• γενικά είναι ανοργάνωτος/η
β)Το παιδί με κυρίαρχο το χαρακτηριστικό της Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας
• δυσκολεύεται να παραμείνει καθισμένος/η
• κουνάει χέρια, πόδια ή στριφογυρίζει στη καρέκλα
• κοιτά συνέχεια γύρω του και πειράζει τους άλλους
• σηκώνεται όταν δεν επιτρέπεται
• τρέχει και σκαρφαλώνει υπερβολικά
• δεν σκέφτεται πριν αντιδράσει
• απαντάει πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση
• μιλάει συνεχώς
• δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του
• στα παιχνίδια δεν ακολουθεί κανόνες
• διακόπτει ή ενοχλεί τους άλλους
• κουνάει χέρια, πόδια ή στριφογυρίζει στη καρέκλα
• κοιτά συνέχεια γύρω του και πειράζει τους άλλους
• σηκώνεται όταν δεν επιτρέπεται
• τρέχει και σκαρφαλώνει υπερβολικά
• δεν σκέφτεται πριν αντιδράσει
• απαντάει πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση
• μιλάει συνεχώς
• δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του
• στα παιχνίδια δεν ακολουθεί κανόνες
• διακόπτει ή ενοχλεί τους άλλους
γ)Το παιδί ή ο έφηβος που παρουσιάζει συνδυασμό κάποιων από τα παραπάνω συμπτωμάτων ελλειμματικής προσοχής, υπερκινητικότητας και παρορμητικής συμπεριφοράς.
Σε κάθε παιδί η ΔΕΠΥ παρουσιάζει διαφορετική κλινική εικόνα, ενώ σπανίζουν οι περιπτώσεις όπου συνυπάρχουν όλα τα παραπάνω συμπτώματα σε έντονο βαθμό. Συνήθως υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην ένταση των συμπτωμάτων και μάλιστα τέτοιες διακυμάνσεις μπορεί να παρατηρούνται στο ίδιο παιδί κατά την διάρκεια της ημέρας, ακόμη και από ώρα σε ώρα. Πάντως για να υπάρχει η διάγνωση της ΔΕΠΥ, τα προβλήματα αυτά πρέπει να είναι παρόντα τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο και να προκαλούν σημαντική δυσκολία στην ακαδημαϊκή απόδοση και την κοινωνική συναναστροφή.
Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ (η ελλειμματική προσοχή, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα), είναι τόσο κοινά στην παιδική ηλικία, που συχνά ή δεν αναγνωρίζονται από το περιβάλλον με αποτέλεσμα η διάγνωση να παραβλέπεται ή τα παιδιά να διαγνώσκονται σε σχετικά μεγαλύτερη ηλικία, όταν έχουν ξεπεράσει τα προβλήματα υπερκινητικότητας. Σε πολλές περιπτώσεις τα προβλήματα που η ίδια η ΔΕΠΥ προκαλεί στη συμπεριφορά, στη σχολική απόδοση ή στην κοινωνική προσαρμογή , αποδίδονται σε συνυπάρχουσες ψυχικές και αναπτυξιακές διαταραχές (συννοσηρότητα) που συχνά περιπλέκονται με την εξέλιξη και τη θεραπεία της ίδιας της ΔΕΠΥ.
Οι συχνότερες είναι οι:
Ø ειδικές μαθησιακές διαταραχές (δυσλεξία, δυσορθογραφία, δυσαριθμησία),
Ø οι ειδικές αναπτυξιακές δυσκολίες (λόγου, συντονισμού των κινήσεων),
Ø οι διαταραχές εναντιωματικής συμπεριφοράς και διαγωγής,
Ø οι διαταραχές άγχους,
Ø οι διαταραχές συναισθήματος,
Ø οι ψυχοπαθολογικές διαταραχές
Ø οι διαταραχές με συμπτώματα τικς (σ. Tourette).
Τα παιδιά με ΔΕΠΥ, ιδίως αν δεν έχουν διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί, έχουν αρκετές δυσκολίες που εκδηλώνονται στο σχολικό, οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον και συχνά οδηγούν σε:
- χαμηλές επιδόσεις σε σχέση με το επίπεδο των γνωστικών ικανοτήτων και ακαδημαϊκή αποτυχία
- αυξημένο στρες, συναισθηματικές δυσκολίες και χαμηλή αυτοεκτίμηση
- επιθετική , διασπαστική και παραβατική συμπεριφορά ή προβλήματα διαγωγής
- περιορισμένη επαγγελματική παραγωγικότητα και προοπτικές
- απόρριψη από τους άλλους - δυσλειτουργικές κοινωνικές σχέσεις
- απόσυρση, κατάθλιψη και ψυχοσωματικά προβλήματα
Η ΔΕΠΥ στις περισσότερες περιπτώσεις έχει επιπτώσεις για όλη την οικογένεια, όπως έντονους διαπληκτισμούς των παιδιών με τους γονείς (ή των γονέων μεταξύ τους), ιδίως σε θέματα οργάνωσης και οριοθέτησης, αρνητικό αντίκτυπο στις σχέσεις μεταξύ αδερφών, οικονομική επιβάρυνση. Οι δυσκολίες στην καθημερινή οικογενειακή ατμόσφαιρα γίνονται ακόμη εντονότερες όταν πολύ συχνά ο ένας γονέας (και ενίοτε και οι δυο) έχει ΔΕΠΥ.
Διάγνωση της ΔΕΠΥ
Πολλά παιδιά εμφανίζουν κατά καιρούς κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ θα πρέπει, το παιδί ή ο έφηβος να εμφανίζει 6 τουλάχιστον χαρακτηριστικά της μιας ή και των δυο κατηγοριών που αναφέρονται πιο πάνω για τουλάχιστον ένα εξάμηνο, πριν την ηλικία των 7 ετών, να εμφανίζονται σε βαθμό ασύμβατο με το αναπτυξιακό επίπεδο του ατόμου, να προκαλούν προβλήματα στη λειτουργικότητά του σε δύο ή περισσότερα πλαίσια και να μην έχει κάποιες άλλες ιατρικές ή ψυχικές διαταραχές που θα μπορούσαν να εξηγήσουν από μόνες τους μια τέτοια συμπεριφορά.
Η τελική διάγνωση όμως θα πρέπει να γίνεται μόνο από εξειδικευμένη παιδοψυχιατρική διεπιστημονική ομάδα σε συνεργασία με την οικογένεια, ειδικούς θεραπευτές και τους εκπαιδευτικούς, για να εκτιμηθούν όλες οι παράμετροι συμπεριφοράς του παιδιού, οι ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος του και οι συνυπάρχουσες καταστάσεις που μπορεί να σχετίζονται ή να προκαλούνται από τη ΔΕΠΥ.
Η τελική διάγνωση όμως θα πρέπει να γίνεται μόνο από εξειδικευμένη παιδοψυχιατρική διεπιστημονική ομάδα σε συνεργασία με την οικογένεια, ειδικούς θεραπευτές και τους εκπαιδευτικούς, για να εκτιμηθούν όλες οι παράμετροι συμπεριφοράς του παιδιού, οι ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος του και οι συνυπάρχουσες καταστάσεις που μπορεί να σχετίζονται ή να προκαλούνται από τη ΔΕΠΥ.
Η ΔΕΠΥ δεν αναγνωρίζεται εύκολα στα κορίτσια επειδή δεν εμφανίζουν υπερκινη-τικότητα και επιθετικότητα όπως τα αγόρια. Οι διαφορές στην επίπτωση της διαταραχής αποδίδονται στα εξής:
α) Τα συμπτώματα των αγοριών προκαλούν μεγαλύτερη διάσπαση, δυσφορία κι απειλή από τα συμπτώματα εσωτερίκευσης των κοριτσιών.
β) Ιστορικά, οι ρόλοι στην οικογένεια, στο σχολείο και στις εμπειρίες ζωής για τα δύο φύλα καθορίζονται πολύ διαφορετικά. Έτσι οι ακαδημαϊκές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες των κοριτσιών θεωρούνται ατομικό παρά κοινωνικό πρόβλημα.
γ) Μπορεί στα κορίτσια να απαιτείται μεγαλύτερη βιολογική βλάβη για να θεωρηθεί ως πρόβλημα από τους παρατηρητές.
Συχνά η ΔΕΠΥ παραμένει αδιάγνωστη ή εσφαλμένα διαγνωσμένη, ενώ ακόμη και όταν γίνεται η σωστή διάγνωση, δεν εφαρμόζεται πάντοτε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο συνδυασμού θεραπευτικών προσεγγίσεων που απαιτεί η αντιμετώπιση της. Παρόλο που πρόκειται για μια τόσο μελετημένη και τεκμηριωμένη παγκοσμίως παιδοψυχιατρική διαταραχή συνεχίζει να είναι ελάχιστα κατανοητή στην κοινότητα και να μην είναι αποδεκτή από όλες τις επιστημονικές και κοινωνικές ομάδες. Εξακολουθεί να υποδιαγιγνώσκεται σε πολλές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, ενώ μετά τον πρόσφατο Ν. 3699/2008, ορίζει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι με ΔΕΠΥ είναι «μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες».
Θεραπεία της ΔΕΠΥ
Για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ χρειάζεται να εφαρμόζεται ένα πλήρες πρόγραμμα εξατομικευμένο και μοναδικό για την κάθε περίπτωση, που να στοχεύει στην πολύπλευρη διαχείριση των δυσκολιών του παιδιού και του περιβάλλοντός του. Ένα τέτοιο πρόγραμμα αντιμετώπισης μπορεί να περιλαμβάνει συνδυασμό θεραπευτικών προσεγγίσεων, που δρουν από κοινού υποστηρίζοντας η μια την άλλη (συνεδρίες ψυχοεκπαίδευσης γονέων και παιδιών, θεραπεία συμπεριφοράς, φαρμακευτική αντιμετώπιση, παρεμβάσεις αποκατάστασης των δυσκολιών στο σχολείο, οικογενειακή ή/και ατομική ψυχοθεραπεία,λογοθεραπεία).
Τα οφέλη της Λογοθεραπείας στη ΔΕΠΥ
Η ΔΕΠΥ συχνά απαιτεί εξατομικευμένο πρόγραμμα λογοπεδικής αγωγής, με συγκεκριμένες στρατηγικές παιδαγωγικής παρέμβασης που έχουν στόχο:
· Τη δυνατότητα της σωστής χρήσης του λόγου και της επικοινωνίας τόσο προφορικά όσο και γραπτά και σε συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις.
· Τη διεύρυνση και θεμελίωση των προϋποθέσεων της δεξιότητας της μελέτης και μάθησης μέσα από την ενίσχυση ασκήσεων προσοχής, μνήμης, παρατήρησης , συνειρμού και συσχέτισης.
· Την αγωγή της αντιληπτικής ικανότητας με ασκήσεις ακοής, όρασης ,ενίσχυση άλλων αισθήσεων (παιχνίδι ρόλων ή δραστηριότητες που στηρίζονται στην αφή και στην κιναισθητική).
· Την ενίσχυση των δυνατοτήτων, κατάκτηση βασικών δεξιοτήτων, διατήρηση της αυτοεκτίμησης και ενίσχυση της κοινωνικότητας.
Ένας λογοθεραπευτής εκτός από την βελτίωση ή εξάλειψη των γλωσσικών προβλημάτων, μπορεί επίσης να βοηθήσει στην οργάνωσης και οριοθέτηση του παιδιού και να βοηθήσει τους γονείς να εντοπίσουν τις καταστάσεις και ερεθίσματα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια συγκεκριμένη συμπεριφορά αυξάνοντας τα επιθυμητά ερεθίσματα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξεπερνούν τη ΔΕΠΥ μεγαλώνοντας και παρόλο που η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα ελαττώνονται σε σημαντικό βαθμό, η διάσπαση της προσοχής συχνά παραμένει. Με μια ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση, τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορούν να μάθουν να προσαρμόζονται και να έχουν μια πλήρη, φυσιολογική και παραγωγική ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου